KA ȚAHPUI LEH SI ȚHIN

Pic : Hlupuii 

Ziaktu: H.Zate, Hmar Rûn

Kum 2013 Nipui a thaw ṭan mek a, Silchar khawpui chu duhthusam piahlam velin a lum a, Zan Dar 11 Minit 35 a a pelh pawh chuan chhuat ah chuan ka la let ka la let a, lum ka tih em avangin ka awm ngaihna hrelo chu ka inbual leh ta ringawt a.  Bual In ah ka lut a, Ka thawmhnaw phelhin ruak ngialngat chuan ka inbual a, ka inbual laklawh lai tak mai chuan ka Fawn chu a rawn ri tar al ral mai a
, ka ṭhianpa anih ringin ka va ngaihven duhlo , ka inbual chu ka khaihlak phah chuang miahlo. Ka inbual lai chuan a riral ṭhak a, ka inbual zo a, inbual lai a a nawm ang aiin han inbual zawh chuan a vawt duh chuang derlo, a  lum ngaiin a lum leh nghal mai a, Kekawrte ka ha a, bawksar ka ha a, a dang chu inbel chi ani tawh lo.

Chutia chhuat a mut pah a Fawn ka khal neuh neuh lai chuan a rawn ri leh tar al ral a, ka han en a, nambar hriatloh ani a, ka la a, ka han chhang chu lunghlui mu tawhhnu a kai tho ngei mai. A aw chu ka hriatngailoh ka ti theilo, a aw aṭang ringawt pawh chuan ka mittui a ko nghal ti tih nghal mai a.

“U Joseph, dam ṭhin maw”a rawn ti a, ka chhang mai theilo. Ka ngawi reng a, “U Joseph”a rawn ti leh a. “aw, dam e, nang zawk dam ṭhin maw?!”ti a chhang in, ani chuan a dam thu in min chhang a. a aw chu hman a ka hlimna min thlen ṭhintu kha ani a, lungngaihna ruam aṭanga beiseina tlangchhip a min hruai kaitu kha ani tih ka hailo. Mahse, tunah erawh ka ṭahna min thlentu mai ani tawh si. “Nau In nei tawh em “tia ka zawhna chu “aw, nei tawh e” tiin min chhang a, mipa zawk ka nih vangin a nep zawk nih chu ka tumlo. Mahse, ka Pa thei tak tak lo. “I ngaihawm ṭhin khawp mai, rawn zin leh la” min han ti phei chu ka rilru na lutuk kha ka ṭap chhuak lo chauh ni berin ka hria. Eng eng emaw sawiin kan in thlah liam ta a.

Hmanah chuan he aw hian “Ka Hmangaih Che”tiin famkhawrûn thleng a min hmangaih min tiamin “TILL DEATH DO US APART” mai duhtâwk lovin “Zûnzam leh Hmangaihna ral thleng pawhin” tiin min tiam asin. Mahse, Kha aw mawi, thâm châk mai, Ka hlimna min thlentu kha ṭahna ruam a min hruailut tu ani tawh zawk si.

B.com kumkhatna ka zir kum ani a, chu kum chu ka tan a kum hriatreng tur ani tih reng ka hre phak lo.  Kum tawpnan chuan Zan khat chiah a awm tawh a, ka ekzam mek a, ka ekzam ka zo chu hman hmawh  bak lengin kan khawlam panin ka thlawk chho a, Kha mi kum a ekzam tlai ber kan ni awm e. ka ṭhiante pawh haw ve tur anni a, mahse, ka nghak zo lo, kha zan bak kha kan khua a khami kum khan ka hmang tawh dawnlo tih hria in kumkhat a zan hnuhnung ber chu kan khua ah hman ngei tumin ka hmanhlel a. ka hmanhmawh chhan pawh engvang nilovin kan khua a Tleirawl hmelṭha-I vang ani. Tlai thim thet thet in kan veng ka thlengchho a, kumhlui thlahnan ruai anlo ṭheh mek a. eng khaw sawi set set lo chuan ka ṭheh ve nghal chat a. Ka hawikual a, ka mit ka len vel a sawichhuak ngam sill in ka zawng ruai a, ka han hmu a, kan mit a han intawk lah chuan ka en leh ngam lo ṭhin.

Zan ani a, kumhlui thlahin HMARKHAWLIEN khawpui chu kan ri mup mup a, ka ṭhiante pawhin tudang an ngailo. Kei erawh a bul a awm siin ngaih nei ni awmtakin ka ṭhiante karah chuan mal riau hian ka inhria a. ka zawn tleitiri a awm ve loh vang ani. Ka ṭhiante hnenah chuan ka sawi ngam lo a, ka sawi chuan min chhaih laih laih dawn tih ka hriat vangin ka hrilh ngamlo ani. A ruk chuan ka melh reng a, a ni pawhin min lo melh ve bawk ṭhin. Chu zan chu a vawt vur mai a, ṭhianpa ṭawngkam takin a chithlahna zan khua khawp mai a, tumai pawh chuan meilum kan bel luih luih a, a ṭhen kristmas leh kumthar hmanna tur a hall sak a an zai luih luih laiin keini ṭhalai ho chu thingpui lumin kan lo ri ve laih laih bawk a. Krismas vel aṭanga ka lo melh tawh anih avangin chu zan hun remchang chu bawhpelh ka tumlo hle.

Thingpui kan siam a, ka ṭhianten ansem hlan chuan ka duhlaii chu ko in ka bula ṭhu tur chuan ka tit a a, ani pawh chu a rawn ṭhu ve mai bawk a, mak deuh maiin inthlahrung leh inzahtawn tak siin kan inpawh em em lawi si a. a kut chu ka vawnsak a “hei I che nasa lutuk a I kut pawh a vawt vek tawh anih hi”ka ti a, ani chuan “khai, chet nasat vang pawh nilo, kutkawr kan bun veloh vang zawk nih hi”a ti a, kutkawr aiah ka hmer sak ta a. A Kut no leh chumbiang mai khal neuh neuh pah chuan kan ti ti neuh neuh a, thil eng eng emawni hi kan sawi a, Kha zan aia nuam kha ka hringnun ah hian ka hmang leh tawh kherlo ang. Ngaihzawng a neih leh neihloh te, a hming pum te zawtin kan ti ti chho zel a, a chhiatloh thu a ṭanin fel ka tih zia ah ka chho zel a, “Ka awihlo”tih pah a a nuisaih te kha a aia mawi a awm chuang awmlove. a fawn nambar ka dil a, min pe ve mai bawk a. ka va han lawm kher em. December Ni 31 zan dar 11 leh a chanve ani ta der mai, tunkum a thil chu tukum a zawh ka tum ve tlat a.

“Kal rawh, sawtah sawn va ṭhu ang”tih pahin Lungphun lam chu ka panpui a, Biak In kawt a awm anih vangin Ka ṭhiante chu an rawn vei zeuh zeuh reng a, ka ninzia leh van san zia khi. Ka duhlaii chu ka bulah ngawisap hian a ṭhu a, a kut chu ka khâl leh neuh neuh a, ka tum chu hlen ngei ka tum a, min beng hrep ang tih chu ka hlau hlel lo. Mahse, ka tih ngei angai si a, mi te angin Hmangaih biathu han hlan kûr dup chi ka ni ve silo. Ngawireng a kan ṭhut lai chuan Ka kut chu ngam leh ngamloin a darah chuan ka nghat a, engmah a sawilo hlauh. A sam ka chûl ka chûl a, minit nga vel ka chûl hnu chuan ka kut chu a nghawng ah ka ngat a, rawn zen pheiin a khabe ah ka chelh a, a rinloh hlanin ka kuai thut a, ka fawp ta siah mai a, a phu chiang kher mai. Mak ti hmel deuh hian min en vung vung a, a hawlo tih ka hriat chuan duhthawh takin ka fâwp nawn leh sak a. Ka ṭhiante anrawn kal a, khamlo deuhin chungin ka duh tawk ta ringawt a.

Zanlai inkhawm an ṭan dawn tawh hi alo ni a, hlim deuhin zanlai inkhawm ah chuan ka tel ve ta a. ka hlim ngei mai, ka duh ber Hmui kan fawp chu hlawhtlinna pakhat niin ka hria. A tuk ani a, kum thar leh ni thar hlimawm nen, nun hlimna thar ka char bawk nen a nuam angreng khawp mai. Kum thar hlim takin kan hmang a,ruai pawh kan ṭhian hoin kan ṭheh a, Hmingi pawh ka sawm ve a, zak hle mahse ka sawm ani tlat a, kan hlui ah a rawn kil ve a, ṭhian ho pawh a a hlimawm tawh tehlul nen Hmangaih ber kiangah an ṭhu mai phei hi chu kan chaw eina CHangel hnah pawh kha ka hmu Rangkachak lo chauh ani ber e.

Zan a ni a, kan inkhawm a, inkhawmlai pawh chuan thildang ah ka rilru ka dah thei lo. Amah hlir chu ka ngaihtuah ani deuh ber mai. Inkhawm kan bang a, a thlenna te inah ka leng a, rei fang kan inkawm hnu chuan ka haw ta a. haw dawn a an In kawt a in fawp ngawih ngawih a kan inthlah kha chu mut a tui duh ngei mai. Kan in ka thleng a, ka fawn a ri a, thuthawn alo awm ka chhiar a, kei pawhin ka thawn ve nghal a, ralkhat ah awm in, mahni khum a tangin zan dar 12 thleng kan la inrim a, mut zai kan rel ve the ihram a.

A tuk zing ani a, hma taka tho in inbul vel ka tifai a, chutihlai chuan a ṭhiante nen anrawn kal a, ka lai kher mai, a tuk lawk a haw tawh mai tur anih avangin kan in rawn hmuh ve hrim hrim tumin anlo kal alo ni a. a van fing kher em. Ka Farnu in Thingpui tui tak mai a siam chu in ho in thil eng eng emaw ni kan sawi a kan nui dar dar hnu chuan an ho ve ta a.

Ni khua alo rei a, inhmuh a khat a, fawn in kan inbe reng a, vawikhat chu an khua a zin turin min sawm a, a sawmna ang ngei chuan an khua ah ka zin a, thlenna tur dang nei heklo an inah ka thleng ta a. ka thlen zan chuan ka zak khawp mai a, mahse, an chhungkaw nawmzia leh a nu leh pa felzia ka hmuh khan ka ngampa chak em em a, ni hnih ka awm meuh chuan ka tlangnel ta hle a.

Ni hni ka awm tawh a, Pawl sawm zirlai leh ekzam mai tur anih vangin lehkha te ka zirtir ve bawk a, chhun ah sikul a kal a, zanah ka zirtir ṭhin. Zan chaw eikham ani a, lehkha ka zirtir a, kan hlim dun em em, a naute pawh ka zirtir ve bawk a, kan ri laih laih mai a, zan dar riat alo nih chuan a nu te chuan min mut san a, a naute nen chuan lehkha kan la zir a, kei chu ka khum tura ansiam ah muin ka khumah a rawn zir a, mutzal pah chuan ka zirtir a, kan in zirtir zawh chuan a naute chu anmu a, kei pawh ka chauh em avangin mut ka tum a, min malis turin ka ti a, mu tur a inseam tawh chu kekawrte leh kawrbahte chauh ha in ka khum ah a rawn lawn leh a, min malis a, min malis zawh chuan ka mutchhuak chu “Min ti mu la chuan I va mu ve dawn nia”ka ti a, ka hnung hi min chulsak neuh neuh a, ka lo muhil der chu niin. Engmah ka hre lo, zanlai ah ka han harh chu ka bulah alo la bur eng a, ka hnung ka chultir lai pawh khan a mut a chhuah hmel ka ti reng ani. A lo muhil tlang chu niin, zawitein ka sawi a, a rawn harh a, a mit a rawn meng diar diar a, “hei, ka bulah imu ania, tho rawh” ka ti a thawh a kal mai a tum chu ka kuaithlu leh a,ka hmangaih che, ka ti a, ani pawh chuan “Ka hmangaih che, thihna chauh lo chuan min ṭhen suh se”a ti a, a hmui no leh senchak maiah chuan ka fawp a, ka fawp ning theilo, ka lo duhthawh deuh nge ni, ka kut a hlei ṭan ta, ka kut chu a Mulco bu mawitak karah chuan a lut ta zal zal a, ka phu zuk a, engamh phei chu a sawilo, a hnute mar ṭha zet zawt mai chu ka khal a, a hma aiin a rawn mar a, a hnute hmur a kawhlah tawh mai, a kawrbah chu ka pawtthla a, a hnute chu ka fawhsak a, za ati ngang mai, a ik feih feih a, hnuai lam pang a rawn che ṭan tlat mai. Ka insum zo dawn lo, mahse, ani chu a fing hlauh a, a ṭang tlat a,keipawh chuan a dang chu ka beisei duh biklo a, tichuan a mutna lam a phei tur chuan kan inthlah ta a. zing khua a rawn var a hmel kan han  inhmu chu a inthlahrunawm duh khawp mai.

Ka haw a hun tawh a, chaw kan ei hma a, min va thlah a, Hmangaih ber te kalsan zawnga han liam vut vut mai chu a hlimawm lemlo hle mai, ka hmuh theih chhung ka htlir a, ka hmuh theih takloh ah chuan ka chuanna sumo seat hnungah chuan ka ṭhuhnawk a, rilru hian ani lo chu a ngaihtuah thei silo. Sumo a chuang e tilo chuan ka rilru chu ka hmangaih Hmingi bulah a awm tlat si.

Ka hawthla chu ka awmna silchar ah ka awm nghal a, hmel inhmulo mah ila, hmel inhmulo mah ila kan inkawm reng a, “Rinawm taka awm turin kan intiam a, a thih thleng pawh a min hmangaih min tiam fo ṭhin. Ka hmangaih zia a hria a, min hmangaih ve hle niin ka hre ṭhin. Ka ṭhianpa chuan “Ṭhiana, Mizoram mi hi chu kan nghal reuh a, a lo bawl mai mai che anilo maw?”min ti ṭhin a, ka ring ngailo, ka ring phal bawk hek lo. A ṭhiante zingah pawh “KA PASAL TUR JOSEPH-A ANIH HI”min tin gat ṭhin asin.

Hun leh ni a vei, Ni chuan Kar hringin Kar chuan Thla a hring a, Thla pawh chuan Thla dang a hring leh tawh. Zan khat chu ka Fawn a ri ral ral a, ka han en chu ka duhlaii alo ni a, kan chhang a, amhse, a ni ani tlat lo. Ava mak ve, mi dangin a fawn an khawih ngailo asin. A nau alo ni a, “U Joseph, thil hril tur che ka nei”a ti a, a sawi hreh ngang mai. Sawi turin ka ti a, “hreh viau mahila ka hrilh che hi a ngai tlat si anih hi, min ngaidam rawh aw, ka U in pasal a um” a ti mai chuh. Awm ngaihna ka hrelo, ka ṭap zawih zawih a, a sawi engmah ka hre tawhlo, ka awihlo, ani theilo. Thih thleng atan rinawmna min tiam asin. Hmangaihna hre ngailo hmangaihna awmzia min hrilh a, hmangaihtu leh Hmangaih neih hlutzia min hrilh a, mahse, Hmangaih ten a hnawl nih hreawmzia erawh a tawrhin min tawrhtir si. Tun hma kha a thu talin min lo hril chu ni se ka hre thiam deuh tur ania, a tawrhdan pawh ka thiam deuh mahna, mahse, hnawl nih leh phatsan nih hreawmzia kha min lo zirtir silo.

Ka thinlung thianghlim tak chu Hmangaihna a thikthu chhiatna I tuh a, hmeichhe hlutna hre ngailo chu Hmeichhe pakhat vangin min ṭha tir ta anih hi. I aw mawitak , ka hlimna min thlen ṭhintu leh I sms ka hlim pui ṭhin te leh kan nunhlui te kha mahte a nunhlui dâwnkir chang hian KA ṬHAPUI LEH SI ṬHIN ti a in ngaihtuah in, Ka hmangaih em em, pawnchhe hnangkai hnawl a min hnawltu chu nghilzai rel a lengdang chhai zai rel ve tawh turin ka rilru ka siam fel ta a.

2013 Kum vela ziah tawh a ni e.