Tuesday, 12 September 2017

NGHILH LOH 123


Pic: Apari Bolte
Ziaktu: - H.Zate, Hmar Rûn
                 www.hzate.in


Kha zan kha ka la hre reng, ka rilruah hian a la cham reng a ka theinghilh thei lo. Ruah a sur cher cher a, ruah sur e ti lo chuan Silchar khawpui khua chu a vawt chuang miah lo. Kha zan kha a lawm Tuilet hnu a, Hmar Nula ka kawm/ teks (text) hmasak ber na chu; Ka khumah ka muzal a, ka Fawn(cell phone)ka khawih neuh neuh a.
Ka awmhlei chuan ṭhian tur ka zawng ta a, number ka hmet a, ka number ka hmet zel a,a laihawl a number thlakthlengin a tawp number 123 chu dah si in, thu ka thawn ta a, ‘Hi, Ho r U’tih hi ka thawn a. A hnu reiloteah chuan ka fawn chu a rawn ri ral ral a, ka han en nak chuan a tawp a 123 awm kha a lo ni lek a, ‘hi, im fine, den u,hu r u, tih hi a rawn thawn ve a, kei chuan ka hming leh ṭhian tur zawng a thuthawn ka nih thu a chhangin, "Ṭhian kan ni thei ang em?z Ka tih zawm zat a, ani chuan a theih tur thu in min chhang ve a. kan hming te, kan nihna leh kan awmna te kan inhril a, thil ho ve tak tak te kan sawi dun a, a ṭawngkam a mawlmangin kawm a nuam em em mai a, mahse, zaidam tak erawh ani lo; Zan khatna ah pawh vawi thum min hau hman maw nia. Hun a rei hnu phei chuan engtin tak min vin ang maw? Ka ti a, mahse, ka bansan chuang lo. A hnam hming ka zawt a, ka rin loh tak maiin , Mizo ah pawh ka Hmar pui a lo ni a,”Hmar Ṭawng i thiem am?”( Hmar Ṭawng I thiam em)tiin msg ka thawn a,”Thiem ie”(Thiam e) tiin  min rawn chhang a, ani thung chuan “Mizoram mi ni siin Hmar Ṭawng I va thiem de”( Mizoram mi ni si in Hmar Ṭawng i va'n thiam ve) a rawn ti a, kei lah pek chuan, "Baibul ah 'Mizoram a awm chuan Hmar Ṭawng a theihnghilh tur a ni' tih ziak I hmu tawh em?" Ka ti a, "Hmu love," a rawn ti a, “Hmuh loh te chuan, Baibula awm mah kan zawm seng lo va, a awm lo pui chu zawm I tum lo teh ang. LOL” ka ti ve chat a. A rawn nui ringawt a; mahse, kei chu ka nuih a za lo, Ka Hmar Ṭawng thiam hi mak an ti ziah mai hi ka thinrim ve deuh tlat. Ka theihnghilh loh tur zia leh van sanzia khi ka ti deuh mai a, Vai ṭawng leh sap ṭawng mah kan la zir belh a, ka thiam tawhsa chu ka theihnghilh phal teuh lo.
Thil eng eng emaw kan sawi kan sawi a Zan Dar 11 a lo ni der tawh mai a kham lo hle mah ila, ni dang  atan tiin kan inmangṭha ta a. Chutia kan inmangṭha hnu chuan thosi lente zarin mut zai ka rel ta a; mahse, ka muhil thei lo. A lum lutuk a,ka khum ah chuan ka let ka let ringawt mai a, Zanlai a lo nih meuh chuan ka tih ngaihna hrelo chu ka tho thut a, ka inbual ta ringawt a, ka inbual zawh chuan ka mu thei ta hram a.
Ka lo mu tui ngang a ni ang, Ka mit ka han men  nak chuan a lo tlai tawh khawp mai a, Dar 6 minit (minute) 35 in alo pel der tawh a, ka tho vat a, ka intifai sawk sawk a, Ka ṭhianpa lo inphifai ve mek nen chuan kan ti ti dun a. Ka khum lam aka va phei leh chuan ka Fawn ah chuan 123 tih hian chibai min rawn buk a, ka chhanglet ve leh nghal a, "Vawiin engnge i tih dawn?" ka tih chuan In leh a vel ka tifai ang arawn ti a,Ka Ṭhianpa nen chuan ei rawng kan bawl map map a, kan in teks reng bawk a, kan hmeh tur min zawh chuan Thla khat chhunga kan hmeh tur nen lam ka hrilh vek a. Zing lamah Alu leh Dal Bai, Tlai lamah Dailuah leh Alu bai ani leh tawp mai. Hetia a hming han tih danglam deuh hian chaw ei te pawh a ti tui ve deuh a, a ngai hlir kha a ngai ni lo ang deuhin kan hmeh ve a. 
Kan chawhmeh ka han hrilh chu a nuih a za ngang ni tur ani a rawn khawl (call) hial a, a nui uar uar a, a aw ka hriat hmasakna ber a ni a, ngaihthlak a nuam khawp mai. Ka tan chuan a aia mawi awm hian a mawi lo. Kan inbiak lai chuan ka sawi ber pawh ka hre lo, ka hamhaih vek ni ber in ka hria, sawi tur ber pawh ka hre lo. Engtin tin emaw ka tlingtla thei ve hram a. 
Kan inbiak zawh chuan fawn ka dah a, chaw kan ei a, kawlej (College) lam panin kan kal ta a. Ka Ṭhianpa nen chuan thil eng eng emaw kan sawi dun a, ka hmeichhe teks chungchang te kan sawi a, ka ṭhianpa chuan teks chunzawm lo turin min ti a, mi tam tak heti ang vanga buai an awm thu min hrilh a, ka aw liam ve mai a; mahse, ka awih loh miau avangin chutia min hrilh reng lai pawh chuan ka teks reng a. 
Ka ṭhianpa thusawi chu ka Beng lehlamah a lut a, lehlamah a chhuak leh hi ani ber. Ka hria a, mahse, ka zawm chuang silo, kawlej kawt kan thlen thleng chuan ka teks a, ka lo teks tui deuh nge maw ni tur ni, kan Lecturer pakhat in min hmu a, ka fawn min mansak  phah ṭep.

A ni hi Hmarkhawlien, Assam a awm niin Ekzam zo chawl hmangin Tripura a a pu te bulah a zuk awm a, ei rawngbawl bak tih tur nei heklo, ka teks a piangin min chhanglet ve thei zel mai a,nuam hi ka ti ve em em mai a, sms chhas anblo sawi ṭhin chuan min bual ä ni ta berin ka hria. Nileng deuh thawin kan in-teks a, hmel inhmu lo mahila kan inkawm ve reng a, kan hlim ve em em a, ka teks a min chhan har viau chuan ka lo thinrim ve hial ṭhin.
 Chutiang chuan ni leh hun kan hmang ral a, kan inhriat aṭangin Thlakhat hial alo liam ve ta, ani pawh an khawlama arawn haw ahun ta a, a rawn haw hun chu a ni telin a hnai tial tial a, a rawn haw hun atan ni khat chiah a ngai tawh tih ah phei chuan ka zau thauin ka helhhawlh hi a ni deuh ber, in hmuh ngei tumin kan intiam a, ka nghakhlel lutuk hi a tak ram a thleng lo palh mai ang tih awh ka hlau hlel lo. 
Hui ha, a ni a rawn thleng ta. Ka insiam a, Kekawr bul dum leh T-shirt dum ha in Zan Dar Kua a rik chuan Silchar Rel Stesawn (Rail Station) ah ka ding vang tawh a, an rawn thlen chin ka zawt a, ka nghakhlel a, ka huphur bawk si. Min hmu se, ka hmel pui roh hi chhia ati viau lo’ng maw? Min teks duh tawh loh nan a hmang mai ang em? tih te chu ka rilru tibuai tu ani. Ka hma a Rel kawng inzam ruih mai chu ka melh tlawk tlawk a, kan piah a kan Inkhawmna ṭhin Hebron Baptist Church chu a changin ka en leh zawk ṭhin a, Rel stesawn platfâwm ah chuan ka vei kual sek mai a, midang awm ve ho chuan mak min tih hmel khawp mai a, min en kar hlawm a, hre lo awm hian ka awm hmiah hmiah a, ka nghakhlel lutuk vang nge ni rei hi ka ti em em mai a. A tawp a tawp ah chuan thupuangtu chuan Bengali tak mang khengin hun rei lote ah rel a lo thlen tur thu a rawn puang a, ka lawm kher mai, thu a rawn puan aṭanga minit (Minute) 15 vel a ral hnu chuan ka nghahhlelh em em mai Rel chu a lo lang ta a, eng vang kher chu ni maw Khami zan kha chuan Kha sekhen klas (2nd Class) Rel bal mangkheng kha mawi zuk han ti teh tlat a.
A rawn tawlh zal zal a(Rel chu), ka bul a rawn thleng ta, 123 chu ka zawng ruai a, a thawmhnaw inbel aṭangin ka zawng a, ka hmu thei hram, chibai kan han inbuk chu ka tiril hi a khur ni berin ka hria, mahse, thu tam sawina hman anilo, mawtawr kan zawn vatloh chuan an tumram an thlenglo mai dawn. A thawmhnaw leh a ṭhiante thawmhnaw chu ka ah sak a, mawtawr hire in kham lo leh ning lo tak chungin Hmarkhawlien lam kal tur chuan ka vai liam ta a.
A tuk zing a ni a, ni dang ang thovin kan in-teks leh a, a hmel ka hmuh tawh bawk nen, teks hi nuam ka ti hliah hliah tawh mai a, ka buai viau  pawh hian ka buai ka tiphal lo. Kan inkawm reng a, kan in ngfaih thu kan infah tawn reng ṭhin. Nikhat chu Silchar ah thil tih lawk tur a neih a vangin a rawn kal dawn a, stesawn ah ka lo nghak a, ka nghahhleh vang nge ni, khawvel a mi ka nghah tawh ah chuan rei ka la ti ber awm e. vaiho zingah chuan mahni chauhin ka nghak reng a, khua lum bawk si, mahse, hmuh ka chak em avangin ka hawsan mai phal bawk si lo. Reife ka nghah hnu chuan a rawn thleng ve thei hram a,a mit chu dum lutuk lo hian a rawn dum a, kekawr tlawn, tawt lutuk lo a rawn ha bawk a, a bengbeh te, a kawr hak leh a thil inbel engkim mai chu inhmeh hliah hliah hian ka hria.
Kan Bazar a, Elorra aṭanga ṭanin, Ismail Market kan phei a, Vishal ah lut leh in, tin, Dawr changkang dang dang ah kan lut a, nuam kan tie m em mai a, kha ni a ka hlimzia kha thu hian ka hril chhuak zo lo ang. A kianga awm kha nuam ka ti hliah hliah ni ber hian ka hria, Lei theih zawng  zawng kha lei a tum ta emaw tih mai tur hian engkim mai kha min en pui a, kan bun chhin a, kan bun chhin loh leh kan ha chhin zel a, kawngpuiah pawh chuan kan nui dun reng a, a hnu a ka ngaihtuah leh hian khami ni kha chuan kan bula mi dang awm ve ho khan mawl min ti ngawt ang, ka ti ta a. A thil ti lai leh a chevel mai mai pawh kha ka hlimna thlentu a ni thei zel a, a tawp ber atan Big Bazar ah kan lut a, kan zauthau hi ani ber, chhuat lai ah te chuan thla kan la vel a, Security te pawh chuan tih ngaihna vak min hre lo, min en a, an nui ve ringawt mai ani.
Tlai lam Dar thum ani a, Hmarkhawlien lama haw turin mawtawr kan nghak leh a, kan hmu chiah chu min hawsan leh ta a, ka khua hi a har em em mai a, mahni chauh a ka awmna lam pan a kea ka kal hnak hnak lai chuan chhun a kan hlim dunzia te ka ngaihtuah a, ka ngai ngawih ngawih a ni.
Zan a lo ni a, ka lung a leng em em a. kan in teks reng chung pawh chuan ka ngai em em tho mai a, mak hi ka tie m em mai a. vawikhat chu thil eng eng emawni kan sawi dun malh malh a, ngaihzawng a neih leh neih loh ka zawt a, a neih thu in min chhang a,”chu chu tunge i hre duh em ?” a tih pawh chuan ka hriat duh loh thu in ka chhang a, hriat kha ṭul ka ti tlat lo. Thil dang chu ka zawt zui duh tawh lo. Zawh belh vak chi ah ka ngai tawh lo. Kan in teks pawh chu nuam ka ti lo, mahse, ka tih-lan a rem si lo.
Hun a liam a, Ni leh Kar leh Thla a ral a, Thla thum a ral meuh chuan ka ngaina hle tawh a, zan khat chu kan inhau a, ka sawi ber pawh ka hre tawh lo, thil tihsak turin min ti a, ka duh lo a, a thinrim chuan mi pawh min hmangaih lo, I tan hian engmah ka ni lo, a ti a, kei lah pek chuan ka thinrim tih ngaihna  hre lo chuan, “ka engmah i ni lo reng a lawm, ka hmangaih ngai reng reng hleinem che” ka ti ta phawng mai a, a rilru na lutuk chuan, in teks tawh lo  turin thu a ti-tlu ta mai a. kei pawh chuan ka pawm thlap a, ṭha ka ti em em ringawt mai a, a hnua ka natna a Ni dawn tih reng ka hre lo. A tir chuan ka awm thei lutuk. Mahse, hun a ral a, kar khat vel a han ral meuh chuan ka ngai lutuk chu ka insum thei tawh lo, ka Fawn a min chhang duh lo. Pawi hi ka ti em em mai a, ka rilru puthmang pawh ka lo hrethiam lo a, ka rilru chhungril hian alo hmangaih reng ani tih hi ka lo hre si lo. Ka tih ngaihna hrelo chuan Thu ka thawn leh ringawt ṭhin a, mahse, a sawt tawh chuang si lo. "Ka kal bosan hun ah che chuan hrehawm i la ti ve ngawt ang!" a tih lai a ka lo ngainep lutuk te kha ka inchhir rum rum a, a chhungte nen kan inhmuh ṭum a a nu in kan makpa hual ti a min fiam lai te kha ka ngaihtuah chhuak a, ka chunga a rilru puthmang chu tunah hian ka hrethiam uar uar a, mahse, 'Se bo hnu a se kawng khar.' an sawi ang maiin a sawt tawh lo.
Tun hnu a ka ngaihtuah leh a, ka han hriat leh hnu hian min tina leh zual a, ngaihzawng ka nei a tih kha tu dang ni lovin keimah hi ka lo ni a, ‘Min hmangaihtu hi awm ve se aw..’ ka tih ṭhin lai a, ‘a hmangaihtu che an awm a, i hrethiam lo zawk a nih kha’ a tih te kha ka hrechhuak a. Hun liam tawh chuan min vel a, ka lo hrethiam har lutuk kha pawi ka ti a, tunah lah ngaihzawng dang a nei tawh si.
 A tawpna a tan tiin “Nghilhloh 123 ka ngai thei lutuk che a sin, Ka Hmangaih lutuk che” tih hi ka thawn ringawt a, a ni chuan, “kei paw’n ka Hmangaih che, ka ngai thei lutuk che, mahse, a rem tawh si lo” tih hi a rawn thawn a. “khami Ni kha i la hria em? ngaihzawng ka neih leh neih loh min zawh ni kha? Ka neih thuin ka chhang che a, tin, ka ngaihzawng i hre duh em? ka ti a, mahse, I duh loh thu in min chhang a khatih lai khan ‘aw’ tih chauh te pawhin min chhang ni la chuan, ‘Zate, Nangmah hi a lawm’tiin ka chhang ngei ang che. Mahse, ka lo beisei angin min chhang ta silo. I chunga ka rilru put ve chu ka hrilh ngam ta lo che a nih kha”. Chu a thu rawn thawn ka chhiar zo chu ka mittui a far zawih zawih a, ka ṭap tlawk tlawk ringawt mai a, tih ngaihna a awm tawh silo. Ka fawn a, a aw chu a tawpna atan ka han ngaithla leh a, amah pawh a insut ve hlat hlat a, a ṭap ve tak mai avang chuan ka ngai ngam lova ka dah ta ringawt a.
Hring khuavel ah rem tawh lo mahse, an sawi Hmangaihna daih tawh lohna, Hrehawm leh nat reng awm tawh lohna chatuan ramah tal lengdun ve tur in kan inthlah liam ta a.
11 April 2013, Ningani. | Silchar.

No comments:

Post a Comment