ȚHANGHAR A HUN

(Hi thuziek hi Hmasawnna Thar, 20 October 2017 a suok ta hnung a nih  )

Ziektu: H.Zate, Hmar Rûn, http://hzate.in/

Favang awllen lai a ni a, zanah van inthieng kel kawl elah Thlapa var em ema a hung var hi chu a mawi chungchuong em a, a mawina hin tleirawl mawina a phâk thuokin ka hriet hlak! Hi thla, Changer (October) thlaa thla var zet hin chu lunghlui in ta hnung a keithova, Pasalțha khawm nunhlui ngaiin an inkiu a, a nih, Nu le pa rem naw leiin innei naw hai lem chun, kawppuihai kuoma um siin mitthli leh an nunhlui an sui rawp hlak hrim a nih! 'Hmangai, i hlim chun lawm pei ka tih!' tia lo intiem tahai khawm hi thla var zanah zet hin chu an insum thei naw a, an lawm zing thei bik naw a, țapin nunhlui an  suikir nawk rawp hlak! 

Hi zan thlavar hnuoiah ngei hin annawm, Inzaum, Pu Timothy Z Zote, Editor, Manmasi Digest hla phuok, 'Sim le Hmar, Sak le thlang thlirin, aw ze danghai chun an ram ngeiah hlimte'n Sawrthla eng zaia awiin hringnun an phâm, Manmasi Hmar nau lenghai chun sieng inlawina ram an invai, Țapna ding chauin maw Hmar nau ka lo chang!' tia a lo phuok hi lungrilah a hung inlang rawp hlak!

A ni annawm, hi hun hlimumah ngei hin ngirhmun a ngir naw a rinumzie a hung inlang a. Ngirhmun țhaa ngirhai ta dinga a lo inhawi zie khawm a hung inlang bawk hlak.  A nih, hi hunah hin Khuongchawiin hlim takin nun an lo phâm hlak. Lusei țawng lem chun hi thla hi Khuangchawi thla tia ko a ni hiel rêng/hrim a nih. Sienkhawm, Thla var mawi em em a hung liem a, a mawina a bo hnungah chun, lunglenna le Khuongchawi leia chawltuia lo inrui hai ta dingin țhanghar a hun zie hril dingin daidaw a hung tla țan a, Varît  Pîtin muol an hrut țan ta a. Hi huna țhanghar ve hman nawhai chu an bupui a lo inriel zova, zu le va an hrat leiin fâk khawp an thar suok ngai nawh!

Tv. Lalramsan Hekte, Ei hlasakthiem Vincent Hmar Hekte a sangpa chun 'Țhanghar a hun' ti thupuia hmangin hla a phuok a, ama ngeiin a sak bawk a. Ka ngaithlak a, ka ngaithla nawk hlak a, ngaithlak a hlaw a, ngaithlak nawn tlakin a mawiin a thu a țha.

A phuoktu Tv. Lalramsan Hekte chun, "... Ei hnam kaupeng tamtak an Hmar nina el khawm hre talo an uma,thanghara inthuruol ei pawimaw zie hai ka hmuin ka lungril a tawk em em a..." tiin a phuok san a hril a. Hi chau hi ni lovin ei hnam sungah in lusu mekhai hi a hmu thiem niin ka hriet!

​Tiena pi pu china khuonu mi'n duonpek hnam, 

A sakhming Hmar reng hi a mawi chuong ngei.

A sukvultu ding nang le kei thanghar a hun,

Theitawp suoin inthuruol zai rel ei tiu!

Pi le pu a inthawk a Pathienin ami lo indinpek ei hnam hi, a hming hrim hrim khawm hi a mawi a, a hming ringawt khawm hi a mawi a, A sukmawi a, a sukțhatu ding nang le kei ei in lusu mek hi țhanghar a hun ta takzet a. Țhanghar ringawt khawm ni lova theitawp insuo a, ei inthuruol hi a hun ta takzet a nih. A ni hrim a nih, ei hnam inrieng hi ei en a, hmasawnna um met met sienkhawm a nawlpuia en chun ei la'n hnuoi a. A khaw tieng tieng khawm hnam dang hnuoiah ei la bet a, hnam dang karah ei la um ro ro el chu a ni hih!

Hmarnau thanghar a hun,

Nang-kei inti a hun ta nawh.

Suilungruola insuikhawmin ei ram le hnam chawisang ei tih.

tiin a thunawnah a hung hril nawk a. Ei hnam chawisang ding hin țhanghar a hun ta takzet a, nang le kei tia insekhek a, Mizoram a Hmarhai, cachar a Hmar, NC Hills Hmar, Manipur Hmar tia inkal a hun ta nawh. Ei ram le hnam chawisang ding hin chu Pawi kawm thin ang țhapa inruol le Arpui mei ang țhapa ei um a hun takzet a nih. 

Țhenkhatin, 'a mawi' an ti laiin, 'a mawi rak nawh.' lo ti a hun ta nawh a. Chu nek chun, mawi ei ro ral naw khawm ei țhat lemna ding a ni chun hrilmawi thiem a pawimaw ta takzet. 

Pahnam ah ei buoi sung chu inthuruol naw mei ni, 

Mani phing chau dawn sung hnam intodel naw mei nih.

Zu le sumin hnam damna intlun naw nih.

Pawla ei buoi sung zalenna hmunaw mei nih.

tiin a chang hninaah a hril nawk a. A hla thuah hin a chieng a, a hril tum chu hriet thei vawng a nih.  Hmarhai hi pahnama buoi pawl tak ei niin ka hriet! Ngainat lo ding ka tina ni chuong lovin kohran chenah pahnam lungril khermei tak el putlut a ni hlak hi a pawi takzet. Pahnam buoia buoi rawpna hmunah chun inthuruolna hi thil thei naw a ni a.  Hnam damna ding a um nawh. Ei țhuoitu le hnam țhuoituhaiin hnam neka an phing tieng an ngaituo a sum ngainatna bawiah an lut sung ei hnam hin 'intodelna' hi ta nei thei naw a ta, hnam danghai ta dingah ngai a ta, 'Hmasawnna' lem hi chu ei kawl le kienga mihai ta ding lieu lieuah aie rawp hlak a tih. Țhalai nun inchûklai hai hman inchúktir a, țha taka keițhuoi ding țhuoitu lem 'Ruihlo bawiah' a lut a, ruihloin a sal bet sung chu țhalai haiin inchúk ding nei naw nihai a. Hnam dang ngaizawng phal naw thu insuo si a, a țhuoitu lemin a kawppui a tawngkhawp si naw chun mi dang a hril thei chuong nawh. Ngaizawnghai le um kawp lo dingin thu an insuo a, thu insuotu lem a ngaizawng leh an um si chun a thu insuo kha tu in am zâwm chuong lêm an ta? Ama hmanin a zâwm thei naw chu mi dang chun an zâwm kher hmel nawh. Nunghak tlangval inrui khap si a, Val-Upahai an rim a'nhmui el chun an inkhap țha naw el thei a nih.

Mani theina chau ringin kalpen naw mei niu, 

Hnam mi petu ei Pathien chu ring lemin,

Ei theitawpin hnam sin thaw veng ei ta,

Ei thei baka ei Pathien a um annawm.

Hi thu khawm hi ava hei indik de aw! Mani theia inngaia mani hratna ringa, ama rawn lova ei fe pha pha Hnam a mi thlangtu hin a mi'n kiengsan hlak a,ei buoi nawk rawp hlak! Ama ringa, ama ringsanin theitawp insuo ei ta, ei thei bâka um ei Pathien hre zinga ei um a țul takzet! Hi ei Pathien hin, a ditdan a ei um a, ei thaw hnungin a mi țhangpui naw ka ring naw a, sâwn nau ang ela enkawl ding chun Hnam a mi'n dintu hin mi'n din naw nih! 

Ama rawn pum a,  "Aw Kan Pathien, Imi pek kan hnam hi, I mi Isarel hai angin mi tung ding rawh." tia țawngțai pum a, a dit dana ei hnam hi a fe a ni chun, Pu Timothy Z Zote -in 'Țapna ding chauin maw Hmar nau ka lo (in)chang." tia a țaphla a lo inzâwt hi, "Hmar nau ka lo (in)chang hi ka lawm kimna!" la ti ve ngei a tih!

17 October 2017 | Guwahati